Home 2024 V

Lezingen over Polen in de Tweede Wereldoorlog en hun bijdrage aan onze bevrijding

Gisteren verzorgden we in Maczek Memorial Breda de film vertoning van Warsaw Uprising voorafgegaan door een inleidende lezing over de context van deze Opstand van Warschau.

Komende maanden herdenken we door heel Nederland dat 80 jaar geleden het land bevrijd werd van vijf jaar bezetting. Daarbij speelden ook Poolse bevrijders een belangrijke rol. Samen met Arno Baltussen van Stichting Driel Polen ontwikkelden we een presentatie over deze Poolse bijdrage.

We schetsen de internationale context, hoe het kwam dat de Polen aan het westfront meevochten, wat hun specifiek bijdrage in Nederland was en laten zien dat ook bij u in de buurt een Pools verhaal te vertellen is of wat de link is met de actualiteit. Daarbij is veel ruimte voor interactie.

Afhankelijk van het publiek kunnen we ook spreken over andere vormen zoals een quiz of voor scholieren werken met opdrachten. Neem dan wel graag tijdig contact op want dit soort aanpassingen vragen natuurlijk afstemming en voorbereidingstijd.

Lijkt het u interessant om voor uw organisatie een lezing te organiseren? Een Neem gerust contact op om af te stemmen.

Piloten van het beroemde 303 squadron die omkwamen boven Nederland

In de zomer van 1940 vond er een enorme strijd om luchtoverwicht plaats in het luchtruim van Groot-Brittannië, die bekend werd als ‘The Battle of Britain’ en die begon op 16 juni met ‘Adlertag’. In de tussentijd werden de Poolse eenheden – met al doorgewinterde piloten – getraind in RAF-procedures. Op 2 augustus werd 303 squadron gevormd vernoemd naar Warschau en Tadeusz Kościuszko (in het Pools 303 Dywizjon Myśliwski „Warszawski im. Tadeusza Kościuszki”).

Op 30 augustus 1940 spotte de Poolse piloot Ludwik Paszkiewicz tijdens een andere trainingsoefening een Duitse Messerschmitt Bf 110-jager in het gebied en schoot hem neer. Een gebeurtenis die werd gebruikt in de epische film The Battle of Britain.

De volgende dag werd het squadron operationeel verklaard en officieel op volle sterkte ingezet om de hoogst scorende eenheid in de Slag te worden en blijvende roem te vergaren, wat resulteerde in boeken en films. Op Polen in beeld zijn meerdere artikelen te vinden over het 303 squadron.

Weinig mensen weten dat de eenheid later in de oorlog in actie kwam in de lucht boven Nederland en drie man verloor. Details hierover vindt u op onze website:

  • Plutonowy Stanisław Dworski, geboren 25-11-1919 | Gesneuveld op 18-09-1944 | Begraven in Bergen op Zoom
  • Porucznik Sergiusz Szpakowicz, geboren 24-03-1915 | Vermist op 25-02-1944
  • Plutonowy Jan Wierchowicz, geboren 1-04-1918 | Gesneuveld op 01-11-1944 | Begraven in Amsterdam

Dag van het Poolse leger

Vijftien augustus staat voor de katholieken voor Maria ten Hemelopneming. In Polen is het ook de dag van het leger. Dit is terug te voeren op de strijd in 1920 tegen de Sovjet Unie en het ‘Wonder aan de Wisła’.

De nasleep van de Eerste Wereldoorlog

Waar de algemene opvatting is dat de Eerste Wereldoorlog eindigde op 11 november 1918 volgde in diverse landen in Midden en Oost-Europa nog een turbulente nasleep door de ineenstorting van de vooroorlogse mogendheden. Zo ook in Polen dat zijn onafhankelijkheid hervond. Iets wat ieder jaar op 11 november herdacht wordt.

Voor die onafhankelijkheid moest de nodige strijd geleverd worden. Aan de westkant van Polen was de ‘Groot-Polenopstand‘. De enige geslaagde opstand in de Poolse geschiedenis waarbij de regio rond Poznan zich afscheidde van de Duitse Weimarrepubliek en aansloot bij Polen.

Wonder aan de Wisła

De grootste strijd werd geleverd met de Russen in het Oosten. Initieel begon Piłsudski de strijd om Wit-Rusland en Oekraïne om te vormen tot satellietstaten en was het Poolse leger succesvol waarbij ze tot Kiev kwamen en dit innamen. In de zomer van 1920 keerde het tij en trokken de Russen Polen binnen tot vlak bij Warszawa.

Terwijl buitenlandse diplomaten de Poolse hoofdstad begonnen te verlaten, werkte Piłsudski een gedurfd plan uit. In de nacht van 6 op 7 augustus 1920 voerde hij zijn operatieve flankaanval uit. Het lukte! De Sovjets lieten zich compleet verrassen. In twee opeenvolgende veldslagen vernietigden de brigades van Pilsudski twee derde van de Rode cavalerielegers.

Er werd gesproken van het wonder aan de rivier de Weichsel (Wisła). De restanten van het bolsjewistische leger zochten hun heil in de vlucht. Hun traagheid, vermoeidheid en lange aanvoerlijnen hadden de Sovjets de das omgedaan. Daarbij hadden ze ook geen rekening gehouden met de communistenhaat van de Poolse burgers en boeren.*

Wat in bovenstaande citaat onvermeld blijft is dat de Polen erin geslaagd waren de Russische codes te breken en daardoor op de hoogte waren van de Russische plannen. Ander interessant detail is dat een Russische bevelhebber de flank van de hoofdmacht ongedekt liet omdat hij bezig was met een aanval op Lviv / Lwów voor zijn eigen profilering. De aanval was vergeefs en de bevelhebber was Stalin.

Naar aanleiding van de Poolse overwinning is 15 augustus in Polen niet alleen de katholieke feestdag Maria ten Hemelopneming maar ook de dag van het leger. Voor ons een dag om stil te staan bij de honderden Poolse militairen die op onze site vermeld staan omdat ze het leven lieten op Nederlands grondgebied. 

Schilderij bij dit bericht is "Cud nad Wisłą" - schilderij Jerzy Kossak
Voor meer over informatie over de periode 1918 en verder lees 'De eerste jaren van Polen na 1918' op Polen in Beeld

Aandacht voor Polen in Brabants Dagblad

Op 2 augustus verscheen in Brabants Dagblad een artikel over vier Poolse Parachutisten die nog na de gevechten bij Driel en Oosterbeek het leven lieten. Zdzislaw Jankiewicz overleefde de felle slag om Arnhem om in Huisseling te sterven toen zijn wapen per ongeluk afging bij het schoonmaken. 

Drie kwamen om door ‘Friendly Fire’ als gevolg van een misverstand met een Britse patrouille. Dit waren Józef Szkwarek, Stefan Plichta en Bolesław Mania. 

Aanleiding voor dit artikel waren hun vier namen op een monument bij Keent. Journalist Peter van Erp maakte het mooie artikel wat (na het aanmaken van een account) te lezen is: “Noodlottige vergissing aan de Maas: de wrange dood van Jozef, Stefan en Boleslaw“.